CẨN THẬN KẺO BỊ ĂN NƯỚC BỌT ...

Lưu Dung

Hôm nay đi taxi, tài xế sơ ý rẽ nhầm nên chúng ta về nhà muộn mất nửa tiếng.

Đến nơi, bác tài xế xin lỗi, ba nói: "Không sao đâu!" Con trách ba: "Bảo rẽ trái mà anh ta cứ rẽ phải, loại người như vậy không đáng coi trọng!"

Hãy nghe ba kể hai câu chuyện có thật sau đây:

Có lần, ba tìm một người bạn quen từ năm cấp một. Bạn của ba chức vị thấp, phải đi pha trà, bưng nước, chạy đi chạy lại. Chỉ gặp nhau có nửa tiếng mà ông bị gọi mấy lần.

Lúc chia tay, ông bạn cười cười bảo: "Đừng cho là tôi bị làm nhục, không sao cả, tôi đã trả thù rồi. Có lần bạn gái của tên trung đội trưởng xấu tính đến thăm, hắn hết sai tôi pha cà phê lại đến pha trà. Hắn đâu ngờ tôi đã nhổ nước bọt vào trong ấm rồi!"

Môt lần khác, hồi ba còn làm cho đài truyền hình, một đồng nghiệp nói với ba: "Người kia trông rất phong độ, kì thực lại chẳng ra gì!" Ba hỏi: "Sao anh biết?". Người đồng nghiệp cười: "Không những biết mà còn nắm rõ chứng cớ." Nguyên do là "người kia" đối xử với tài xế riêng rất tệ, mà tài xế riêng bao giờ cũng là người biết rất rõ đời tư của chủ. Bao tiếng xấu của ông ta cũng từ miệng tài xế riêng mà ra. Vì là người thân cận nói nên ai cũng tin.

Từ hai câu chuyện trên, ba nhận ra: Đối với những người có thân phận càng thấp mình càng phải tỏ ra tử tế lịch sự. Chức vị càng cao, danh càng nổi lại càng nên tôn trọng những người thấp kém.

Khổng Tử có câu nói nổi tiếng: "Chỉ có đàn bà và tiểu nhân là khó chiều, gần thì nhờn mà xa thì oán." Nhiều người cho rằng Khổng Tử chê bai phụ nữ và những người thấp kém. Thật ra Khổng Tử muốn nói nữ tì và nô bộc là những người khó dùng nhất, thân mật thì họ quá trớn, mà lạnh nhạt thì họ lại oán trách. Tuy câu nói đó có ảnh hưởng quan điểm của tình trạng phân biệt giai cấp thời xa xưa, nhưng lại nói lên một điều nghìn năm không thay đổi, là người càng ở vị trí thấp lại càng dễ nhạy cảm và tự ti. Ngay cả một câu nói không chủ ý cũng có thể làm tổn thương họ, nói gì đến việc bị mắng nhiếc ngay trước mặt mọi người.

"Không nên trách móc thẳng vào mặt" - đó là nguyên tắc số một khi ứng xử với người dưới.

Còn nhớ một lần, ba cùng bạn bè đi ăn nhà hàng, món cá đưa lên, ai nếm thử cũng thấy không ổn. Một người không hề tỏ thái độ gì, chỉ mời đầu bếp lên nói thật lịch sự: "Nghệ thuật nấu ăn của bác thật hết ý. Món nào cũng ngon!" rồi thêm một câu: "Món cá này bác có thể cho cay thêm một chút được không? Sẽ dể ăn hơn!"

Lát sau, người đầu bếp vui vẻ mang món cá lên, lại còn đợi bên bàn và hỏi: "Qúy khách thấy thế nào?" Không nói ra, nhưng con cá đã được đổi.

Đó là ví dụ về cách nói chuyện mềm mỏng, đúng như người bạn của ba giải thích: "Nếu mình la lối: Ông chủ, món cá của ông không tươi - vì sĩ  diện, có lẽ ông ta sẽ khăng khăng cãi rằng cá của mình tươi - Cả hai bên sẽ đều bị tổn thương, việc gì phải vậy? Vả lại, cứ cho là mình được đi, thì biết đâu trong món cá mới lại có cả nước bọt!"

Tình huống đi taxi của chúng ta hôm nay nào có khác gì?

Lúc rẽ nhầm, tài xế đã nói rất lịch sự: "E rằng tôi đã đi sai đường rồi!" Anh ta đã vòng xe lại, không lấy thêm tiền, thậm chí còn xin lỗi, thế thì sao chúng ta không chia tay nhau trong vui vẻ? Trách móc thêm mấy câu, cả hai bên sẽ đều bực mình.

Trên đường đời sau này, con sẽ tiếp xúc với không ít những người có vị trí thấp kém. Con càng leo lên cao, người bên dưới con càng nhiều. Mà có lên cao được cũng là nhờ những người ở dưới thấp. Họ là những người tôn con lên, cũng chính là những người có thể kéo con xuống. Con đối xử với họ xấu một, trong lòng họ đau mười. Con đối xử với họ tốt một, họ sẽ khen mười, họ sẽ vui sướng mà nói: "Không ngờ người ấy chức vị cao xa, nổi tiếng như vậy mà lại tôn trọng mình đến thế!" Nhờ đó mà tiếng thơm của con lại được lan xa. Mà khi tiếng tốt được truyền từ dưới lên, người ta sẽ nghĩ: "Đối đãi với kẻ dưới tốt như vậy thì anh ta đúng là con người thân thiện, hòa đồng!"

Khi nguy cấp, những người giúp con thoát thân lại thường là những người có thân phận thấp.

Nên nhờ, cổ nhân đã nói: người giúp ta thắt dây lưng treo bảo kiếm cũng rất có thể là người sẽ đâm sau lưng ta!"

Người cắt tóc cạo râu cho con cũng có thể là người sẽ đưa lưỡi dao ngang cổ của con.